Kerstgedachte in een doodse tuin

Doods en verlaten. Afgestorven en in ontbinding. Zo ziet onze tuin er eind december uit. Het plaatje laat zien wat er van de frisse groene vrouwenmantel over is. Vorst, een overvloed aan regen en een ernstig tekort aan zon hebben er voor gezorgd dat de groeikracht er nu wel finaal uit is.

Is alles afgestorven? Nee, enkele groene sprietjes houden dapper stand, we zien ook kleine varentjes en plukjes mos. Er zitten knoppen aan de boomtakken en sommige bomen blijven groen: de spar, de hulst. De natuur belooft zich weer te herstellen.

En dat is een mooie Kerstgedachte. Je kunt wel zingen: "Vrede op aarde," maar dat is het zelfde als je zou wensen dat het onmiddellijk zomer in je tuin wordt. Dat gaat wel gebeuren, maar niet voordat het eerst lente wordt. Gods Messias kwam daarom bij ons langs de menselijke weg: via een geboorte. De entourage er omheen was wel weer apart: een dierenverblijf als geboorteplaats, ruige herders en exotische magiërs. Apart voor wie er oog voor zou hebben gehad, waarschijnlijk bleef het de meeste mensen domweg onopgemerkt. Zo kan een tuin ook woest lijken, totdat je beter om je heen gaat kijken.

Winter in Holland

Dikbesneeuwde weilanden en sloten met spiegelglad ijs. Kleumende knusse boerderijtjes tussen witberijpte bomen.  Binnen zat iedereen gezellig om het knapperende haardvuur die tevens de plek was waar de stoofpot werd warm gehouden: varkensvlees met aardappelen en uien.

 

Een romantisch beeld van de winters van weleer, waarin het altijd streng vroor. Een bezoek aan het Arnhemse Openlucht-museum in de winter, roept dit beeld wel een beetje op: vuurkorven, kraampjes met gepofte kastanjes en een draaimolen in het Zaanse Buurtje. Maar een bezoek aan een daglonershuisje brengt je toch in minder romantische sferen. Dunne muren en ramen met enkel glas. Als het haardvuur niet zou branden, vroor het zelfs binnen. Mensen trokken vele lagen kleren over elkaar aan om de warmte vast te kunnen houden. Oudere mensen werden in bed gelegd, want de klamme kou maakt de broze botten nog kwetsbaarder. Tegenwoordig gaan senioren op anti-valcursus of lopen ze met een rollator, een eeuw geleden moest je de bedstee in, dan kon je sowieso niet vallen.

 

Woonde je te afgelegen, nam de dokter niet eens de moeite om langs te komen als je ziek was. "Ach, wij hebben geen dokter nodig, we weten zelf wel hoe we de kruiden moeten gebruiken," reageerde de familie berustend.

 

 

De goede oude tijd is een sprookje. Trouwens, die armoede in winterse omstandigheden bestaat nog steeds. Slechts een paar uur vliegen naar het oosten. De Balkan, Rusland, de Kaukasus.

 

Het Openluchtmuseum in wintersfeer biedt wel lekkere ambachtelijk gemaakte producten, zoals stroop, gemaakt van appels en peren. Het fruit uren en uren koken en daarna persen met behulp van juten zakken. En er lag nog sneeuw, zodat het kerstkaartenlandschap je terugvoerde naar romantische sprookjesachtige winters, die nooit hebben bestaan. 

Zoete overvloed

Suikergoed en marsepein, pepernoten en chocolade. Na de Sinterklaas is er weer zoete neerslag op mij neergedaald, als een sneeuwbui in Luilekkerland. De personeelsvereniging van mijn werk deed er dit jaar een schepje bovenop: een grote tas met goedbedoelde zoeternijen: spijskoeken, peperkoeken, een baal kruidnoten, een grootverpakking speculaas,  chocoladeletter, banketstaaf. Alsof brokstukken van het eetbare heksenhuisje uit 'Hans en Grietje' in die tas waren gestopt.

Zoveel kunnen wij thuis met z'n tweeën nooit op, dus ben ik op mijn werkplek als een Zwarte Piet aan het uitdelen en strooien geweest.

 

Een paar weken geleden zag ik de film "58". Een film over de wereldwijde armoede naar aanleiding van Jesaja 58. Zit je met een kast vol overbodige speculaaskoeken, taaitaai  en boterletters, terwijl ter hoogte van de evenaar een vrouw voor een hutje te midden van een droog en stoffig landschap de laatste graankorrels bij elkaar schraapt. Het contrast kan niet groter zijn.

 

Suikergoed en marsepein ontstond in een tijd waarin de laatste oogsten binnen waren gehaald voordat de koude winter aanbrak. Zoet en vet eten gold als goede maagvulling tijdens barre seizoenen. Hiermee kwam je de winter door tot aan de eerste oogsten in het voorjaar. Maar ja, de wereld hier is veranderd. Tegenwoordig kun je in december aardbeien eten uit Argentinië en sperzieboontjes uit Ethiopië. Vet en zoet eten we nu het hele jaar door met alle gevolgen van dien.

Met de Kerst en de jaarwisseling voor de boeg toch iets om over na te denken. Niet alleen nadenken: Gewoon zo weinig mogelijk zoete rommel eten.

 

Nog iets over dat sprookje van Hans en Grietje. Die twee kindertjes waren arm en hongerig en kwamen toen dat peperkoeken huisje van de heks tegen waarvan ze stiekem snoepten. Dat pikte die enge madam niet. Hansje werd gevangengenomen en vetgemest, terwijl Grietje moest werken. Een beetje onze wereld, dat sprookje: armoede, honger, uitbuiting en zoete overvloed.